Instrumenten

Onder slagwerk in het algemeen wordt in de muziek verstaan: de muziekinstrumenten die men doorgaans door middel van een slagtechniek bespeelt, zoals de diverse soorten trommels, bekkens en kleinere instrumenten zonder specifieke toonhoogte. Voorts bestaan er slagwerkinstrumenten met een specifieke toonhoogte, zoals de pauken en de gong. Het drumstel (een combinatie van trommels, bekkens en soms ook percussie-instrumenten)wordt veelal gebruikt in pop- en rockbands, in jazzmuziek en steeds vaker in orkestverband. Veel slagwerk wordt bespeeld met behulp van stokken (vaak van hout, soms van kunststof of metaal). Soms zijn de stokken voorzien van koppen die met vilt of draad omwonden kunnen zijn, zoals de stokken van de marimba. Diverse trommels en derivaten worden ook soms met de hand bespeeld. De grote trom en de hihat kennen een met een pedaal bediende stok. Sommige 'afwijkende' speeltechnieken worden door slagwerkers soms gebruikt waarbij niet de slag met een stok of met de hand, maar een ander wijze van klankvoortbrenging wordt gebruikt. Hoewel vrijwel alle slagwerkinstrumenten door middel van een slagtechniek bespeeld kunnen worden, zijn er ook variaties en alternatieven: met of zonder stok slaan (met de hand). Sommige slagwerkinstrumenten, zoals de vibrafoon en crotales kunnen bovendien met een strijkstok (meestal die van een contrabas) bespeeld worden, dat genoteerd wordt als arco. Ook shakers (bijvoorbeeld kalebassen met daarin pitjes of sambaballen) worden niet altijd door slag, maar door puur bewegen tot klinken gebracht.

De piano is een heel veelzijdig instrument dat in bijna alle soorten muziek toegepast wordt, zowel solo als begeleiding. De piano is een toetsinstrument en komt in verschillende vormen voor, als vleugel, als gewone piano en er zijn veel modellen elektrische piano.De moderne piano is geëvolueerd uit de fortepiano, het instrument waarop bijvoorbeeld Mozart al zijn pianomuziek heeft gecomponeerd. De pianoles wordt gebaseerd op de mogelijkheden en de interesses van de leerling. Ik heb een groot aantal muziekstukken uit verschillende richtingen om tijdens de les te gebruiken. Bijvoorbeeld klassiek, pop, jazz, musical, ragtime en de beginselen van improvisatie. Natuurlijk mag je zelf ook muziek inbrengen.

Met een keyboard wordt – in de Nederlandse taal – doorgaans het toetseninstrument bedoeld dat naast talloze klanken ook een begeleidingsautomaat aan boord heeft die via akkoorden wordt aangestuurd. Deze 'arrangeerkeyboards' bieden de mogelijkheid om gebruik te maken van automatische begeleiding in diverse stijlen en genres. Het 'arrangeerkeyboard' is in feite de opvolger van het vroegere huisorgel. Een andere tak binnen de familie is de synthesizer. Deze is in vergelijking met de arrangeerkeyboards geavanceerder waar het gaat om zelf klanken maken en klankbewerking. Aan de andere kant is er vaak geen automatische begeleiding en geluidversterking aanwezig. Deze worden daarom hoofdzakelijk gebruikt om te componeren of in een band te spelen. Tegenwoordig bestaat de synthesizer zowel in hardware- als in software-vorm. Nog een andere categorie is het midi keyboard of master keyboard. Deze heeft in zijn pure vorm geen klanken aan boord. Een master keyboard kan via een MIDI-verbinding of USB-poort worden aangesloten op een soundmodule of computer. Zodoende kunnen de klanken van het instrument of computer die erop aangesloten is (op dat ogenblik de "slave") worden aangestuurd. Het master keyboard is daarmee een soort MIDI-controller. Een arrangeerkeyboard of synthesizer kan eveneens dienstdoen als master keyboard, mits er in een MIDI-aansluiting is voorzien.

De basisopstelling van een drumstel bestaat uit een aantal trommels en een aantal bekkens: bassdrum snaredrum high tom, mid tom en low tom floor tom hihat bekkens (cymbals) De opstelling wordt veelal onderverdeeld naar het aantal trommels, dus zonder de bekkens. Daarnaast kan gebruikgemaakt worden van andere slaginstrumenten zoals koebellen, woodblocks, triangels, buisklokken of tamboerijnen. Het hart van een drumstel bestaat uit de bassdrum, de snaredrum en de hihat. De bassdrum wordt met een basspedaal bediend en geeft de lage klanken. Onder het ondervel van de snaredrum is een matje met metalen snaren gespannen. Hierdoor maakt de snaredrum of snare een fel en scherp geluid. De hihat is een met de voet bespeelbare bekkenset, de bekkens komen dan los van elkaar. Daarnaast wordt het bespeeld met de stokken. Als er op de hihat wordt geslagen op het moment dat deze wordt geopend, en als daarna de hihat wordt gesloten, ontstaat er het karakteristieke sis-geluid van de hihat. Bij bekkens bestaat er een onderscheid tussen afslagbekkens (crash cymbals) en ritmebekkens (ride cymbals). Daarnaast bestaan er ook specifieke bekkens als de splash (klein afslagbekken met een hoge klank) en de china (een speciaal gevormd afslagbekken met een korte en robuuste klank). Een conventionele driedelige set bestaat uit een bassdrum, een snaredrum, een hangende tom, een hihat en een hangend bekken. Een vierdelige set heeft daarnaast nog een tom, een hangende dan wel een staande. De hangende tom komt soms in de plaats van het bekken, maar er kan ook juist een bekken bijgeplaatst worden, zodat er een afslagbekken en een ritmebekken is. Bij een vijfdelige set is er een derde tom.De vellen van alle trommels worden dusdanig gespannen, dat het geluid van iedere trom op elkaar is afgestemd. Trommels produceren geen regelmatige geluidstrillingen met een toonhoogte, maar een ruis en daarmee een klank. De drummer bespeelt het drumstel met drumstokken of brushes. De stokken geven een hard geluid, de brushes geven een zacht en wat waterig geluid. Kenmerk van een drummer is dat deze handen en voeten onafhankelijk van elkaar beweegt in een bepaald ritme zonder de maat te verliezen. Sommige drummers maken gebruik van twee bassdrums; meestal zijn deze niet gelijk qua diepte en omtrek. Soms gebruikt een drummer een dubbel-bass-drumpedaal. Hiermee wordt het effect van een dubbele bassdrum bereikt, zonder dat er twee bassdrums staan opgesteld. Verder gebruiken sommige drummers meerdere hihats, toms en/of snaredrums. Het geluid van een drumstel wordt voornamelijk bepaald door de bekkens, snaredrum en bassdrum. Omdat bekkens en snaredrum makkelijk mee te nemen zijn, neemt de drummer die meestal zelf mee naar de repetitieruimte of het podium op als er een 'backline' drumstel staat. De meeste drummers nemen ook vaak hun eigen hardware mee. Voornamelijk het bassdrum pedaal (of dubbel bassdrum pedal).

De tuba is de naam voor een aantal koperen blaasinstrumenten in het bas-register. Instrumenten die onder de tubafamilie worden geschaard zijn het eufonium (soms tenortuba genoemd) en de (bas)tuba's (gestemd in F, Es, C of Bes). Tuba is een benaming die in vele talen wordt gebruikt en ongespecificeerd verstaat men onder 'tuba' meestal een bastuba. In amateurblaasorkesten in Nederland en België heeft men echter dikwijls de gewoonte om onder de term 'tuba' een eufonium te verstaan.

De trombone is een blaasinstrument dat tot het scherpe koper wordt gerekend. De naam stamt van het Italiaanse tromba met het suffix one en betekent dus "grote trompet". In de volksmond wordt dit instrument ook schuiftrompet genoemd, wat eigenlijk de naam van een ander koperinstrument is. De trombone is familie van de trompet en in de meest voorkomende vorm (de tenortrombone) is zij tweemaal zo lang als de B♭-trompet. Een trombone bestaat uit drie onderdelen: een ketelvormig of V-vormig mondstuk, de coulisse, een lange cilindrische metalen U-vormige uitschuifbare buis, de bekersectie, die conisch uitloopt. Door het uitschuiven kan de bespeler de effectieve buislengte verkorten of verlengen, waarmee ook de toonhoogte verandert.

Een saxofoon, kortweg sax, is een blaasinstrument met een conische, meestal S-vormige buis, die voorzien is van kleppen. De saxofoon wordt niet tot de koperblazers gerekend, maar zoals alle riet-blaasinstrumenten tot de houtblazers. Saxofoons hebben een conische boring – ze worden van het mondstuk naar het bekeruiteinde toe breder. Het riet begint te trillen bij het blazen, zo ontstaat het geluid dat daarna door het andere deel van het instrument gaat. De drie grote delen van de saxofoon zijn het mondstuk, de hals en het klankgat. De saxofoon is een transponerend instrument en is uitgevonden door de Belgische bouwer van muziekinstrumenten Adolphe Sax.

De klarinet bestaat uit een min of meer cilindrische holle pijp met gaten, waarvan sommige met de vingers worden afgedekt, en andere met een klep. De gaten die met de vingers worden afgedekt, hebben vaak een ring (bril), waarmee kleppen worden bediend die gaten die buiten het bereik van de vingers liggen, afdekken. Daarnaast bezit de klarinet nog aparte kleppen, die onder andere met de pink bediend worden, en waarmee gaten worden geopend of gesloten. De gaten zitten allemaal aan de voorzijde van de klarinet, met uitzondering van het duimgat, dat aan de achterzijde zit. De duim van de linkerhand bedient het duimgat, maar ook een aparte klep, de duodecime klep, die gebruikt wordt voor de hogere tonen. Het uiteinde van het instrument loopt uit in een trechter die klankbeker wordt genoemd. Hiermee wordt bereikt dat de akoestische impedantie van de buis beter aangepast is aan die van de lucht, en de klarinet meer geluid produceert, vooral bij de lage tonen. Klarinetten worden meestal gemaakt van hout (vooral grenadillehout), maar ook andere materialen als metaal en tegenwoordig kunststof worden wel gebruikt. De eigenlijke geluidsproductie vindt plaats in het mondstuk. De klarinettist zet de boventanden op het mondstuk en de onderlip, die over de ondertanden naar binnen wordt gehouden, tegen het riet dat tegen het mondstuk aan gebonden of geklemd is met een rietbinder (ook wel ligatuur genoemd). Door lucht tussen het mondstuk en het riet door te blazen gaat het riet trillen. De lipspanning (embouchure) bepaalt hoeveel vrijheid het riet krijgt om te trillen. Dit heeft invloed op de toonhoogte en de klankkleur. De trilling van het riet zet de lucht in de klarinet in beweging, waardoor er geluid gemaakt wordt. De hardheid van het riet is ook belangrijk voor de klank van de klarinet. Een grotere hardheid van het riet resulteert in een warmere klank, maar een harder riet is voor beginnelingen moeilijker te bespelen. De rieten gaan slechts een beperkte tijd mee en moeten regelmatig vervangen worden. De hardheid van een riet wordt aangegeven met een getal, en varieert tussen 1 (zachtste) en 5 (hardste). De middelste maat, 2½ wordt vaak gebruikt door starters. De akoestische impedantie van de buis na het riet is verantwoordelijk voor de mogelijk te produceren toonhoogten. Een aan één zijde gesloten cilindrische buis levert een boventonenreeks met uitsluitend oneven harmonischen. Hierdoor blaast een klarinet over in de duodecime in plaats van het octaaf zoals de meeste andere blaasinstrumenten. Een moderne klarinet bestaat uit 5 losse onderdelen. Naast het mondstuk bovenaan en de klankbeker onderaan bevindt zich direct onder het mondstuk het zogenaamde tonnetje, waarvan de binnendiameter verloopt van klein naar groot. Het middelste deel met alle kleppen en gaten is ook splitsbaar in twee delen, zodat de klarinet makkelijk uit elkaar te halen is en mee te nemen. De onderdelen passen luchtdicht in elkaar middels een afdichting van kurk.

De dwarsfluit wordt zoals de naam aangeeft, dwars op de lippen geblazen; de luchtstroom uit de mond staat haaks op de boring van het instrument. De kleinere en hoger gestemde uitvoering wordt piccolo genoemd, de grotere uitvoeringen altfluit en basfluit. De moderne dwarsfluit, tegenwoordig meestal van metaal, is door Theobald Böhm ontwikkeld uit de traverso (barokfluit) die meestal van hout was (zie hieronder onder "geschiedenis"). Een dwarsfluit bestaat uit een smalle, rechte buis met drie onderdelen, namelijk het kopstuk met een lipplaat, het middenstuk met kleppen die door de vingers bewogen kunnen worden en het voetje als extraatje om nog lagere noten te kunnen spelen. Hij wordt bij het spelen dwars naar rechts gehouden. De dwarsfluit heeft een toonomvang (ambitus) van meer dan 3 octaven. De klank in de dwarsfluit wordt gevormd door luchtsplitsing. De lucht wordt gespleten door de rand van het gaatje in het kopstuk. Het stemmen van dit instrument gebeurt door het induwen of uittrekken van het kopstuk. Men moet het instrument inkorten voor een hogere toon en uittrekken voor een lagere toon. Men kan ook de toon een beetje veranderen door de lipspanning aan te passen. Om een mooie toon te krijgen moet men de tanden van elkaar houden, het gaatje in het kopstuk voor niet meer dan twee derde bedekken, en een mooie rechte houding aannemen. Hoewel dwarsfluiten meestal van metaal zijn gemaakt, worden ze gerekend tot de houtblazers en niet tot de koperblazers. Het verschil tussen deze twee zit hem namelijk in de manier waarop de klank wordt geproduceerd, en niet in het materiaal van het instrument.